delenda carthago

1°

“Le conossense, ël pì dle vòlte, a sèrvo mach a fete tribulé.”

Dal momènt ch’i l’avìo la “fortun-a” ‘d conòsse “monsù Going”¹⁾, ant la primavera dël ’98, i l’avìo mandà an delegassion le due Anne për cerchè ‘d rusiè ‘n pressi da “amis” për le nòstre vacanse. L’idéja a l’era cola da ‘ndè a Formentera, ch’i l’avìo sentune parlè pitòst bin, o adiritura a Sharm El Sheik, pòst da lassè ‘mbajà mach a sfeujè ij catalogh.

Ebin, a l’era ‘l minim ch’i podéisso spetesse: a j’ero fasse convince a sèrne la Tunisìa.

«Diav,» - i diso mi, ch’i j’era già stàit a Monastir - «ma ch’i seve furbe o ch’i seve fòle? I l’eve idéja ‘d cò a veul dì portè ij cit an mes a cola maràja? Ij vëdde nen sti maramao ch’a ven-o su a ‘ntanfene l’aria? I pense nen a le porcherìe ch’i ‘ndoma a trovè an mes ai marochìn? A j’è già tant da tribulè con tuti ij mòro e ij sarasìn ch’i l’oma ‘ntëcà, e mi i dovrìa portè ij mè cit a pijesse la caghëtta an Africa?»²⁾

Gnente da fè, già decìs, tut prenotà.

«As peul savèisse almeno an che part dël desèrt i ‘ndoma a campè via ij sòld?»

«Hammamet!»

«Hammamet?» I son sentume sven-e.

I l’hai girà j’euj a l’ansù e i l’hai mach pì vist tut nèir; subit dòp a l’è comparime Craxi, con andòss na longa vestimenta a rigon bianch e bleu, con un bonèt ross da tunisìn, con un garòfo ross ant ël pugn, stravacà al Sol ëd l’Avnì, ch’am disìa: «Sempre mej che San Vitor³⁾…»

Ma sì, dòp tut as va ‘n férie con j’amìs: un pòst a val l’autr… a basta divertisse.

I l’avìo prenotà për parte da Caséle giòbia 9 luj, ma quaiche dì prima i ricevo na telefonà dla Tërsùla⁴⁾ ch’am dis ch’a j’è ‘d complicassion. L’è pa ch’im lo spetèissa nen⁵⁾, ma – pòrco bastard! – a deuv sempre ‘ndè mach parèj?

La partensa a l’è spostà al lùnes 13 luj.

13 luj! Da la Malpensa⁶⁾.

La Malpensa!

A va bin! Bassoma la tésta! Butoma la cova ‘n mes a le ciàpe!

Note:

1)          Il sig. Giuseppe Ronco, proprietario legale rappresentante della “Going One Viaggi”, era stato da noi allegramente soprannominato “Mister Going” su proposta del solito Gino Terzulli; la nostra presunta confidenza con la famiglia Ronco, trae origine dalla frequentazione della classe seconda elementare presso l’Istituto “Adorazione Perpetua del Sacro Cuore di Gesù”, da parte della di lui figlia Manuela, sotto la tirannia incontrastata della terribile maestra Ferrero.

2)          La sottile vena di disagio razziale che può trasparire da queste righe deve essere accolta con benevola comprensione, in considerazione della concitazione del particolare momento.

3)          A San Vittore è intitolato il carcere milanese, divenuto ambito ritrovo di famosi tangentisti all’inizio degli anni ‘90.

4)          Anna Terzulli (anche detta Anna T.), moglie di Gino Terzulli (Tërsùl), ed amorevole madre di Serena (Tërsulin-a, altrimenti detta Serèn-a o, più comunemente, Olivia).

5)          Vedi “Vacanze Cretine”, pagina 2.

6)          Il toponimo “Malpènsa” viene nell’occasione così proposto anche al fine di ricordare al lettore le allegre peripezie di “Malpènsa 2000”, tanto care al Ministro Burlando.

2°

“Giù da le brande.”

La partensa a l’è fissà a quatr e mésa dël dòp-mesdì ‘d lùnes tërdes da la Malpènsa¹⁾.

Për fé le còse për tèmp, mia fomna a decìd con la Tërsùla ‘d trovesse an pòch n’anticip:

10 ore dla matin.

                     Anduvinè a che ora a l’è tirasse su dal lét mia fomna për esse pronta a des ore?

6 e mesa!

Sìsgnor! A ses e mesa Anin a l’era già ‘n pé e la soa facia a l’era tranquila e rilassà come cola dël Maéstro Gorni Kramer ant l’esecussion dla “Migliavacca”. A sèt ore a l’era già riessùa a tritè ij ciàp a tuta la famija, e a set e mesa a l’avìa fane aussè tuti tre, an manéra che per neuv ore i j’ero tuti pront. Cò fè adess fin-a a des ore? Për col Caìn ëd Berto, gnun probléma. Génit fieul ëd soa mare, a rompìa le scatole a tuti ij pòvri inquilìn dj’alògg sota e dzora. Ma gnanca Céco as la sentìa ‘d rusélo: i l’avìo tròpa seugn.

A des ore, come decis, is trovoma sota cà, e sùbit ai riva ‘nt la viëtta la “Tipo” bleuva dij Tërsùj.

Gino a l’era impossibil da riconòsse: gonfi come ‘n babi, a smijava Benvenuti quand ch’a l’avìa ciapàje da Monzon, o Marlon Brando trucà da Don Vito Corleone²⁾. A l’ha le borse dj’euj ch’a smìjo doi sacapàn. Sicur ch’a l’è nen aussasse da pì ‘d des minute. Beàto chiél.

Salutà tuti ij presènt, i partoma con na propòsta ‘d Tërsùl ch’a sa tant ëd dëscària-barij: «Vai avanti tu, che conosci la strada!» As peul? Come se mi i ‘ndèissa al riopòrt tuti ij santi dì!

Ma mi i l’avìa capì cò a vurìa fé: a tacava ‘l pilòta automatich e via! Ai bastava ten-e dadrè dla mia machina, minca tant scotè la Tërsùla ch’ai crìjava : «Attento lì… Attento là…» e già fàit!… Chiel a pudìa tirè giù la serànda!

La preuva che mi a la Malpènsa a l’è nen ch’i ‘ndèissa tuti ij momènt i l’hai dala an ësbaliand la strà ‘n pàira ‘d vòlte, ma a la finitìva a 11 e mesa i soma rivà.

Mi e Gino i l’oma portà le machine al parchégi convensionà con la Going (15 dì = 75 carte a biòva³⁾), che Tërsùl a l’avìa prenotà për teléfon, i l’oma pijà ‘l furgon ch’an riportava al riopòrt e a mesdì e ‘n quart i j’ero pront a parte.

Cò fé fin-a a quatr e mesa, che Berto a mes bòt a l’avìa già ‘ncaminà a dé spetacol?⁴⁾

Anin, che ‘n viagi a l’era già sgobasse ‘n pach ëd wafer, doe scatole ‘d bischeuit, na còca-còla, doe brioches, quatr botìn ëd giùs ëd prùss, un tomìn, un sanguis con le anciove al vèrd e ‘n piat ëd polènta consa, ma ch’a l’era bele n’ora e mesa ch’a rusiava gnente, a fa: «Bòja fàuss! Mesdì a l’è già passà da ‘n bel tòch, e sti cit a l’han ancor nen mangià na frisa! ‘Ndoma a catéje quaicòs!»

E parèj a l’è partìa con ij cit e con Tërsùla, antant che mi e Gino i tenìo d’euj le valìs.

A son tornà con ëd tòch ëd pizza ch’a fasìo paùra mach a vëdd-je e tolëtte ‘d bibite ‘d tuti ij color. Franch inùtil a disse, antant che Berto a scorassava dëdsà e dëdlà për tuti coi salon e coridor, Anin a l’è sgobasse ‘dcò la soa rassion.

A l’era passa-je da pòch un bòt, le tërdes ëd lunes tërdes, quandi ch’i soma rendusse cont ëd na ròba: sota al gran cartél “Accettazione Gruppi” a j’era na cita, citìssima flécia (_) ch’a pontava vèrs la nòstra drita. I l’avìo fin-a sbalià la sala d’aspét.

A la finitìva, i l’oma trovà la sala giusta e i j’ero ‘ncora motobin an anticip.

Mi personalment i pensava a lòn ch’i l’avìo spendù për andè ‘n Tunisia a fè vacansa e a lòn ch’a spendìo ij marochìn për vèn-e an Italia a lavè ‘d véder o vende fassolèt: i l’avrìo nen fàit prima a stess-ne ògnun a cà soa? A l’avrìo nen fàit prima ij sarasìn a stess-ne a rustì al sol tacà aj gaméj? E noi, i l’avrìo nen fàit prima a stess-ne a Turin con ij nòstri sòld, i véder ëspòrch e ‘l morfél al nas?

Ma ‘ntant ch’i pensava, ël temp a passava e a l’era bele rivà ‘l moment da ‘mbarchesse e parej i soma ‘ndàit a passè ij contròj dla dogan-a, ch’i l’èisso nen ëd bombe.

Oramai i j’ero an teritòri neutral.

Spéta e spéta, a l’è rivà-je quatr e mesa, un quart a sinch, sinch ore, sinch e ‘n quart e a la fin quandi che tuti i ciocavo përchè an partènsa as tarda sempre mentre che al ritorn as antìcipa, e quandi che Berto a l’era ciapass-je ‘n pòche ‘d vòlte për convinc-lo a calmesse, a sinch e vint, i soma partì.

Note:

1)         Vedi nota 5) al Capitolo 1.

2)         Dal film “Il padrino” di Martin Scorsese. Per riproporre una similitudine musicale (vedi capitolo 2, 4° periodo), potremmo ricordare l’indimenticabile M° Nini Rosso, che ne “Il volo del calabrone”, ci regalò un’espressione del volto tra le più gonfie della storia recente.

3)         75 carte a biòva = 75.000 lire italiane a testa, ciascheduno.

4)         Alberto si era calmato solo per un attimo quando un pastore tedesco dell’anti-droga, segnalato al milite cui era affidato un tipo losco che ora veniva rudemente accompagnato al posto di Polizia, gli era transitato molto vicino e, osservandolo con sguardo torvo e famelico, si era leccato avidamente le fauci.

3°

“Paura io hooo!…”

I j’ero gnanca dëstacasse da tèra che a j’era già le hostess ch’an dasìo da mangè¹⁾.

Mangè… as fa për parlè… pì che mangè a l’era pitochè ‘n pòch ëd robëtta, tipo formagin, na feuja ‘d salada, na fëtta ‘d tomatica, ‘n tochetìn ëd bur… tut l’istess gust.

E bin, Passiensa!… A l’era bele ora ‘d fè merenda, e i soma nen fasse preghè.

Mach Berto a l’avìa vansà ‘n pòch ëd tut, ma Anin a l’ha subit dësfila-je ‘l cabarèt da sota e a l’ha pensà chila a tritè-je tuti ij vansoiro.

Ël rest dël viagi a sarìa ‘ndàit bastansa bin, ma rivà an sla Cocondria i l’oma avù da sautërlè²⁾ ‘n pòch për colpa ‘d cole nivole che për quindes dì i l’avrìo pì nen vist. Ma a mia fomna aj na fregava gnente ‘d salutè j’ultime nivole d’Euròpa: chila a l’era già lì ch’as la fasìa ‘dòss e as genava nen a felo vëdde. Noi ch’i j’ero pen-a stàit a Gardaland³⁾ i tribulavo nen granchè, ma Anin as trovava propi an dificoltà. Un pòch për pijè ‘n gir soa mama, un pòch pròpi mach për rompe le scatole, col Caìn ëd Berto a l’ha tirà giù la tendin-a ‘d plastica dël finestrìn e a l’ha tacà a “cantè” a tuta gajòfa: «Paura io hooo!… Paura io hooo!…» piantand lì mach quandi che ‘l rioplan a l’è fërmasse a Monastir. A sarà për la criassonada, o për ij tërmolon dël viagi, ma ij doi setà davanti a noi a j’ero fin-a verd e as giravo a guardè Berto an rijand gris, ma con j’euj ross ëd sanch e ‘d rabia.

Rivà an Africa a sèt e sinch i l’oma tirà ‘ndarè le mostre ëd n’ora: ij marochin a l’han ancor nen anventà l’ora legal; finalment na bon-a notissia. Essend calà giù da l’aéreo a sèt ore passà, a ses e mesa i soma an sël pulman… Che bel!

Lassà l’aeropòrt “Habib Bourguiba”⁴⁾, i passoma davanti a la zòna turistica ‘d Monastir e al “kuriat palace hotel”, ‘ndova ch’i j’era stàit dal prim al sinch ëd november dl’otanteneuv con la SANDOZ - Prodotti Farmaceutici S.p.A.

Për rivè a Hammamet⁵⁾ ai va n’ora e mesa ‘d pulman. An viagi i vëddoma na landa desolà, con quaiche baràca, ‘n pòch ëd fèje e doi o tre borìch; pòchi fieulastron, gnun-e fomne.

L’acompagnator dla Going ch’a l’è montà an sël pulman con noi an fa notè na particolarità baraventan-a dle autostrà ch’a fan ij teron d’ambelessì: «Ueh, te gà vìst? (a l’è ‘n “baùscia”⁶⁾) Qua non ci hanno mica il casèllo a l’inìssio, e gnanche a la fine: ce l’hanno a metà strà, sti teròni! Ah, ah!». A l’ha mai fàit la Turin – Frejus.

Vèrs eut ore tunisin-e ‘d sèira, ël nòstr pulman a riva al

GOING ONE CLUB SALAMMBO’.

Note:

1)         Decollo ore 17,30 circa; la compagnia è la “Nouvel-Air”, in pratica il ramo “voli charter” della Tunisair, la società di bandiera tunisina; alla velocità di crociera di 850 Km/h ed all’altitudine di circa 10.000 m/slm, sorvoliamo La Spezia, l’isola d’Elba, Civitavecchia, l’arcipelago delle Eolie, Palermo, Trapani, l’isola di Pantelleria ed infine Monastir; l’aereo, un Mac Donnel-Douglas MD 83 lungo m. 45,1 con m. 32,9 di apertura alare, ci permette di giungere a destinazione alle 19,05 lasciandoci alle spalle una penisola italiana coperta da una densa foschia.

2)         Una perturbazione sulla Sicilia si traduce in turbolenze atmosferiche che fanno “ballare” con sensibili scossoni la carlinga dell’aeromobile.

3)         Rinomata località posta poco a sud del lago di Garda, tra Lombardia e Veneto, sede del maggior parco divertimenti italiano; tra le varie attrazioni ricordiamo il cinema dinamico, Icarus, Space Vertigo, Blue Tornado, che rappresentano fonti essenziali di addestramento a qualsiasi ulteriore occasione di rimescolamento gastroenterico.

4)         Habib Ibn Alì Burghiba (o, alla francese, Bourguiba), capo del partito nazionalista Neo-Destur, fu l’artefice dell’indipendenza della Tunisia (25 luglio 1956) e presidente della Repubblica dal 1957; fu confermato a vita alla presidenza del Paese nel 1975, ma nel 1987 fu destituito.

5)         La ridente cittadina di Hammamet a nord e quella di Monastir a sud, sono poste ai due limiti opposti del Golfo detto per l’appunto “di Hammamet” (circa 80 Km. di comoda strada); Hammamet era molto rinomata già in epoca romana per i suoi impianti termali: il suo nome deriva infatti dall’arabo e significa “bagno turco”.

6)         Milanese.

4°

“Going One Hotel Village Club Salammbo’.”

Finì ‘s viagi massacrànt, i sugnavo mach pì da mangè ‘n tòch ëd pan e ‘ndè a deurme. Calà giù dal pulman, i traversoma ‘l piassal dël Club Salammbò¹⁾ e ‘s butoma an coa për pijè la ciav dla stansia.

Giuda bastard ëd na porcassa Eva, la ciav a j’è nen! Euh già, a j’è nen! An sla lista che la porìla dla Going a l’ha con tuti ij nòm ëd j’“òspiti”, come ch’ai ciamo lor, a j’è gnun Marietta o Ferrero. Meno male ch’i soma conossent dël padron, bòja fauss!… Ij Tërsùj a son a pòst, ma noi cò i l’oma da fè? I l’oma da tornè an sël pulman e sautè an sël prim rioplan për l’Italia? «Gnente d’autùtt!» a dis antlora Anin «Se a veulo ch’i torno ‘ndarè, prima a deuvo dene da sin-a!»

Për boneur che Tërsùl a perd nen la passiensa e con tranquilità e calma, parland con la pischèrla dla Going an italian e con na cambrèra tunisin-a an pùjéis, a fa ‘n manéra che tutt as rangia: ansi, as fa fin-a spostè tuta soa ròba ant un apartamènt tacà al nòstr (n^r 9 noi e 7 lor). Parèj a la fin i pudoma portè tuti ij nòstri strass a sostra e ‘ndè a mangè.

Pròpi davànti a l’intrada dla stansia “Mariëtta n^r 9” a j’è ‘n bel babi²⁾, na fuméla, che as na va con calma, anfastidìa dal nòstr arìv. Mi, che ‘d bes-ce im n’antèndo, i sentènsio: «Benìssim, con un guardian parèj belessì fòra, ëd sigur aj sarà gnun insét a dene fastidi!» Pen-a intrà, tacà la pòrta i trovoma na forciolin-a³⁾ ch’a scapa via, e sota al lavandin dël céss na bòja panatéra ch’a smìja na sigala⁴⁾. As vèd che ‘dcò al babi a l’avìo nen daje la ciav.

I j’ero intrà ‘ntla stansia da sinch minute e i j’ero lì ch’is cambiavo për andè a sin-a, pist dël viagi (ch’a l’è sempre ‘n bel viagè, ‘dcò s’i l’avìo nen falo a pé), a Ceco, che da cit i ciamavo “Duracell”, a l’è vnùje bin da dì: «Stassera che si fa?» A l’è cascame ij brass: «Possibil ch’as peuda nen avèj un moment ëd pas? Nen un moment ëd tranquilità? I soma ‘ncor nen rivà, i soma gnanca come ch’a l’è ‘l pòst, chi ch’a j’è e còs ch’a j’è, e ti it ëm rompe già ij chitarìn?» E Anin: «Parla nen parej al cit! A l’ha mach veuja ‘d divertisse, ‘d gieughe!» Peuj a Ceco: «E ti lassa stè papà ch’a l’è strach: pòch a la vòlta it l’avràss temp ëd vëdde e ‘d gieughe a tutt cò ‘t veule… Adess tra tuti perdì nen temp e sbrujeve ch’a l’è ora d’andè a mangè!»

Fòra dla pòrta a j’era ij Tërsùj ch’an ëspetavo.

Quand ch’a l’ha vist-ne, Olivia a l’è ‘nluminasse: «Stassera che si fa?»

Note:

1)         Salammbò fu la mitica sorella di Annibale, che si immolò per la salvezza della sua patria Cartagine durante il duro assedio romano, sulla cui vicenda scrisse un romanzo il grande Baudelaire; visto lo stato in cui versano le rovine in seguito alla nostra visita al sito archeologico della città punica, di cui al relativo capitolo si rimanda il benevolo lettore, viene qui segnalata l’inutilità del sacrificio della giovine.

2)         Il rospo comune (Bufo bufo), diffuso anfibio anuro.

3)         La forbicina (Forficula auricularia) è detta in piemontese anche “bòja pëssiòira”.

4)         I Blattoidei sono insetti paurometaboli di origine antichissima, rapidissimi corridori, che conducono vita notturna, essendo decisamente lucifughi; se ne conoscono circa 400 specie, delle quali quelle legate agli ambienti umani sono onnivore e cosmopolite; tra le blatte più comuni vengono qui ricordate lo scarafaggio domestico (Blatta orientalis), diffusissimo nelle nostre case e sicuramente noto a tutti, la blattella (Blattella germanica), che ad onta del nome scientifico pare originaria delle Americhe, la blatta nordica (Ectobius lapponicus), più diffusa nei paesi del nord Europa, e la blatta americana (Periplaneta americana), che può raggiungere gli 8–10 cm. di lunghezza; è proprio di quest’ultima, la “cucarracha” della popolare canzone latino-americana, che in Tunisia si rinvengono splendidi esemplari.

5°

“Rustì dal sol.”

Martes 14: A l’è la festa dij franséis¹⁾.

A son tanti ij turista franséis an Tunisia, dal moment che tut ël Magrèb²⁾ a l’è stait per dosen-e e dosen-e d’ani sota ‘l domìni dla Fransa, e a van volëntè a passè le ferie ‘nt j’obergi e vilàgi turìstich italian, ch’a son motobìn mej d’ij sò. Ma a venta dì ‘ncora n’autra ròba: la sèira ch’i j’ero rivà, i l’oma conossù na maniga ‘d deficènt che lì ‘nt ël vilagi a ciamavo “j’animator”. A l’era ‘n grupèt d’eut o des bioveto, tra fiolòt e fiëttin-e, ch’a duvìo rije ‘dcò s’it jë tajave na gamba sensa ‘nestesìa.

Ebin, sti animator a l’avìo organisà, për la festa nassional franséisa le “Olimpiadi Italia-Francia”, come s’a fùisso nen bastane ij mondiaj dël balon.

A colassion a l’avìo ‘ncaminà a rompe ij ciàp con la pitura dle face. E già, përchè i pudìo pa butesse le divise a tranteut gradi a l’ombra, no? Ant un gnente i son trovame tutt ël nas vèrd come na lasèrta³⁾.

Un biondin, n’animator, ch’a l’avrà avù dissèt ani, am fa: «Ma non c’è nessun problema! Sono tutti giochetti tranquilli!», con un sorìs ch’a smijava un ch’at da apontamènt an sël canton ëd via Nico Fidenco con piassa Toni Renis⁴⁾.

Ëd tuti ij gieugh stùpid ch’i l’oma fait, im ricòrdo pr’esèmpi un “Tiro della Fune”, che a metà a l’è s-ciancasse la còrda. I j’era ‘ncamin ch’i tirava come ‘n beu tacà al biròcc e i son volà longh e tirà për tèra con j’euj pien ëd sàbia tunisin-a⁵⁾.

I veuj ‘dcò scrive dël gieugh dij “Tuffi”, ch’a vorìa dì traversè la pissìn-a për ël largh (pì o meno eut méter) partènd d’an pé an sël bòrd longh tuti ‘nsema: j’ultimi doi o tre ch’a rivavo a j’ero eliminà. I saroma stàit na sinquantèn-a ‘d person-e an vint méter, spala a spala. Ai primi doi o tre scàtt i son rivà prim. I j’era gasà come ‘l “Norge”⁶⁾. A la tèrsa o quarta vòlta i l’hai anvolontariamènt eliminà Tërsùl con un pugnaton an facia e ‘n càuss ant ël fìdich. A la quinta i j’era pì nen prim ëd sigur. I l’avroma tribulà da ‘n bòrd a l’autr na dosèn-a ‘d vòlte. A la fin i soma restà quatr: tre franséis e mi a rapresentè l’Italia. Për fè coi sèt o eut méter d’aqua i l’hai butaje na mesa minùta e për montè an sël bòrd a l’han dovume giutè an ses.

Svenù tacà a la pissìn-a i tranfiava come ‘n treno a vapor, sota ‘l sol d’ondes ore. Vèrs mes bòt i son arpijame, con le spale ch’a friciolavo. I son subit andàit da mia fomna: «Guarda le mie spale!» ij diso «Come a resta sta stòria? It l’avras ëspendùme mes milion da lë spessiari e trùch e branca da l’erborìsta!⁷⁾ Bòja bastard e schifos, cò ‘t l’has dame an sla schin-a?»

«Oh, varda mach!» a fa chila tirand fòra da ‘nt la borsa ‘n botìn «I l’hai scambià la crema protetiva con la crema dòp-sol!… Ma basta, là!…» Mi e ij cit i j’ero tuti rustì e a l’era mach la matin dël prim dì.

A disnè Anin a l’ha avù ‘l topè da dì: «Beh, meno male che io, con la mia carnagione, non mi scotto mai!», ma dòpo n’orëtta a smijava un povrom ëd Carmagnòla⁸⁾ anl ël forn a gas.

Lòn a la solevane ‘n pòch ël moral e a l’ha fin-a rinfrëscane ‘n pòch le spale.

Note:

1)         Il 14 luglio 1789 gl’insorti sanculotti (da “sans culottes”, cioè senza i calzoni corti e aderenti in uso presso le classi elevate) assalirono e conquistarono la Bastiglia, fortezza parigina del XIV secolo utilizzata come prigione e divenuta simbolo dell’autorità reale, coronando il sogno rivoluzionario del popolo francese.

2)         Il Magreb o Maghreb è la regione dell’Africa settentrionale tra Mediterraneo e Sahara comprendente Marocco, Algeria e Tunisia (con Mauritania e Libia il Grande Maghreb); il nome deriva  dall’arabo “al-Maghrib”, che significa “là dove tramonta il Sole”.

3)         La lucertola delle muraglie (Podarcis muralis) e la lucertola campestre (Podarcis sicula) appartengono ad onor del vero al gruppo delle “lucertole brune”: avrebbe reso meglio l’idea del colore verde brillante che vuole richiamare l’Autore, aver accennato al ramarro (Lacerta viridis); gli italiani si distinguevano infatti per essere stati segnati con marcatori di colore verde in una qualche parte del corpo (essendo coperti esclusivamente dai costumi da bagno), mentre i francesi erano segnati di blu; verde e blu sono infatti i colori che differenziano le bandiere tricolori delle due nazioni amiche.

4)         Nico Fidenco e Toni Renis sono cantanti che furono molto popolari soprattutto negli anni sessanta, dei quali sembra improbabile l’intitolazione di una strada o piazzale da parte di una qualsivoglia amministrazione comunale: il senso di questa similitudine vuole porre in risalto la scarsa credibilità del tale che ha proferito la frase cui si fa riferimento.

5)         Le spiagge delle del Golfo di Hammamet sono costituite di una sabbia silicea e farinosa, quasi impalpabile, più fine di quella romagnola.

6)         Il dirigibile “Norge” fu progettato dall’ingegner Umberto Nobile (Lauro 1885 – Roma 1978), militare ed esploratore; nella spedizione Amundsen – Ellsworth sorvolò il polo nord (12 maggio 1926).

7)         Nei giorni che precedevano la vacanza in Tunisia, Anna aveva fatto copiosa scorta di creme e rimedi pro- e anti- sole al fine di evitare le possibili scottature dei membri della famiglia e, per contro, favorire una loro impeccabile tintarella.

8)         Comune in provincia di Torino noto per le produzioni ortofrutticole.

6°

“An canòa.”

S’it sente ‘n pòch tròpa pansa e ‘n pòch tròp su ‘d pèis, le vacanse ant un vilagi tùristich a son lòn ch’at ven a taj. Pensè che fin-a mi, che da quasi quatr ani an pratica im aussava pì nen da setà, mangiand e beivand come ‘n crin, i son riessù a perde sinch o ses chilo ‘d pèis. As ved che col pòch moviment a l’era sempre mej che gnente.

Antant, dòpo tanti ani, i l’hai torna gieugà ‘n pòch al ténis. Cissà da Gino, Olivia e Franz, che tuti ij dì a vurìo fè n’ora ‘d “dopi”, i son fin-a iscrivume al “tornè”. A j’era un giugador sol, ëd j’iscrit al tornè, ch’a fùissa bon a campè dëdlà la balin-a. A l’ha batù Tërsùl an semifinàl e mi an FINAL!

Eh sì, brava gent: i soma rivà scond mi e ters Gino. Ròba da nen chërde, eh?

E ‘l tir con l’arch? Mi e Ceco i l’avìo già provalo seriament a Urbin ant ël 96 e a l’era piasune, parej al dòpmesdì i ‘ndasìo sempre a esercitesse. ‘Dcò lì i l’oma fàit ël tornè: quart mi e otav Franz. Peuj i soma fasse ‘n gir an sël paracadùte assènsional, gieugà al minigòlf, fàit ij fòj an pissin-a, spaciaflà ant ël mar, tuta ròba ch’a rangia, là…

A j’era ‘dcò na desèn-a ‘d canòe a disposission dij turista alogià al Salammbò.

A l’era n’ocasion da nen perde: a l’era divertènt, it pudìe passè quaiche momènt ëd pas lontan da la spiagia, it abronzave sensa sente tròp ël càud terìbil dël sol african, t’ij fasìe fè ‘n bel giròt a le fomne o aj gagno, e it fasìe ‘n pòch ëd movimènt san e nen traumatisànt. Ma amparè a comandè ste taule ‘d “Moplen” a l’era nen bèive ‘n bicer ëd bira. Le canòe a doi pòst, peuj! A smijavo d’ass da stirè longh ‘n paira ‘d méter, sensa deriva. Ògni remà a l’avìa efét devastànt për la stabilità dla piròga, për lë stéss canotiè e për col pòr disgrassià ch’a l’avìa avù ‘l topè ‘d lassesse convince a ‘ndè ‘n barca.

Beh, Seren-a a l’è nen ch’a fùissa pròpe lassasse convince da sò pare, ma col dì Gino a l’avìa faje na testa parèj d’un nil ëd martìn¹⁾ e antlora, ëd mala veuja, a l’era ambarcasse. Mi e Ceco (n’autr ch’a l’era ‘mbarcasse ‘d mala veuja) i j’ero su n’autra canòa. Subit a la partensa i soma speronasse a vicenda un pàira ‘d vòlte, i l’oma dàit ël gir e pijasse a remà an sla burnìa, peuj i l’oma decidù ch’a l’era mej s’i passavo dadrè mi e Gino, an sle imbarcassion, përchè an ësmijava che dal pòst dadrè as remèissa mej. E ‘ndifati mi e Franz i soma riessù a evitè bagnant, surfista, madame an sij materassin e cit coi salvagènt, e i spetavo a na quindsen-a ‘d méter da la riva. ‘Dcò ij Tërsùj a son partì bastansa bin, ma quand ch’a l’han traversà pericolosament la strà (o l’onda) a ‘n pòr windsurfista ch’a l’avìa nen ‘d sicur da manca ‘d lor për trovesse an dificoltà, Olivia a l’ha perdù ògni fiducia an so pare e a l’ha tacà a brajè come ‘n cornajàss²⁾.

Gino a l’ha pensà ch’a l’era mej tornè al sùit a cambiesse torna ‘d pòst. Ma ij crij ëd Seren-a a l’han butaje ‘n pò tròpa pressa, quasi agitassion. A l’ha ‘ncaminà a remè pì ch’a pudija e quand ch’a l’ha trovà ‘l ritmo giust la canòa a smijava un-a ‘d cole trirém roman-e dle bataje navàj ch’as vëddo al cine: an remand a temp con imaginari tambur batù da gròssi mòro, a l’han pontà n’autr winsurfista che, pòvr’òm, a stasìa già su drit tacà a soa vela për miracol.

La patéla a l’è sentusse fin-a an Libia. Col pòr diav a l’ha subit lassà ‘ndè ‘l so armamentari, ch’a l’ha quatà la canòa sassin-a come ‘n linseul: a l’ha tribulà ansima a la tavla come na bala an sël nas ëd na fòca dël sirch ancora për quaiche moment, e peuj, desolà, a l’è lassasse ‘ndè giù a meuj.

Ij Tërsùj, sota a la véla e dzora dla canòa, as dëbatìo come a fùisso stàit ant un campégi, sota a na canadèisa a fesse ‘n sugnèt, quand ch’a l’era sautàje via tuti ij pichèt: dësperà, a tiravo drit a remè con tute soe fòrse për gavesse d’ant le gran-e e, an remand, da ‘nzora a s-cianconavo tuta la vela e davanti a continuavo a speronè ‘l surf.

Ël naufràgh a cola mira a chërdìa pròpe ch’a vorèisso afondélo dël tut: a l’ha cujì tute le fòrse ch’ai restavo, con në sciancon a l’è riessù a tirè ‘n pòch su la vela e con na gran pedà a l’ha arbitonà la canòa mandandla an parpàja.

I conossìo nen la nassionalità ‘d col òm, ma a l’ha parlà ‘n fransèis. E lòn ch’a l’ha dìt i l’oma capìlo benìssim.

Ma a l’era pa finìa: quaiche méter pì ‘n là a j’era ‘n tunisin che, con j’uciaj da sub e bocàj, a sërcava ij quaiàss³⁾. La canòa pilotà da Olivia (a guidava chila, përchè as fidava pì nen ëd so pare) a smijava ‘n gucìn tirà da la calamita, e la calamita a l’era la biòca dël sub sarasìn.

A l’ha sonà veuid come na massëtta ch’a bat an sël pichèt.

Ël magrebìn a l’è tirasse su come gnente a fùissa e a l’ha faje: «Problem? Voi che te cumpagna a spiagia?» (a j’era trùch e branca mes méter d’aqua). E Gino: «Eh, magari…»

«Cinque dinari!⁴⁾»

Ma a savìa nen con chi ch’a l’avìa da fè: «Te li do dopo!» a l’ha dìje Tërsùl.

Italia – Tunisia = 1 a 0.

Note:

1)          I bombi (Bombus terrestris e simili) sono insetti affini alle api (Apis mellifica), erroneamente confusi con le vespe ed i calabroni (famiglia dei Vespidi); appartengono infatti alla famiglia degli Apidi e sono esseri sociali, ma le loro società sono annuali e i nidi consistono in alcune celle scavate nel terreno nelle quali la regina depone più uova;

2)          La cornacchia grigia (Corvus corone cornix) e la cornacchia nera (Corvus corone corone) sono corvidi dalla voce particolarmente stridula e sgraziata.

3)          Il cavedano (Leuciscus cephalus) è pesce di fiume; viene qui nominato a significare un qualsiasi comune esemplare di specie ittica.

4)          Il dinaro tunisino al cambio ordinario vale circa 1.600 lire nostrane: pertanto i cinque dinari richiesti dall’indigeno equivalevano a L. 8.000, cioè il corrispettivo dello stipendio settimanale medio di un operaio locale.

7°

“Na companìa dël brusacheur.”

La vita al vilagi a passa e a va tranquila e beà, ma an companìa ‘d na màniga ‘d farfoj come ij mè familiar e ij Tërsùj, a va a finì che tuti ij dì ai na j’è un-a neuva.

Për contene un-a, un bel dì Gino e Anna T. a l’han decidù ëd fesse na bela spassigiada an gir për ël vilagi. An tornànd chiel a l’era tut agità: «Vieni a vedere, Gianni! Ho trovato le olive! Laggiù è pieno di olive!»

«Ma fammi il piacere!» ij diso mi «Non si vede un ulivo in tutto il villaggio!» Gnente da fè. A l’ha vorsù ch’i ‘ndèissa a vëdde. Quandi ch’i soma rivà an sël pòst e i l’hai faje nufiè cole olive, a l’è stàit convint ‘dcò chiel ch’a j’ero bërle ‘d gamél¹⁾.

Ai pàst, as peul mangè ‘ndrinta o fòra: ant un gròss e còmod salon, o ant un-a cort tuta piastrelà e contornà ‘d murèt, con le tavle rotonde riparà da tòpie. Le curnìs ëd coste tòpie a son ëd bòsch e a ricòrdo lë stil sarasìn, con ëd disègn che se un a l’è pen-a ‘n pòch pì grand che mia fomna as seulia ij còrno.

Subit a la sèira dël 13, a sin-a, un ch’a l’era rivà con noi e ch’a l’era ‘ncor nen pratich dël pòst, aussand-se da setà a l’avìa piantà na patela ch’a l’avìa bele tramortìlo. I son butame a sghignassè: «It l’has vëddù chiel-là che cretin?» Des minute dòp, i j’era sdrojassà për tèra svenù con la front ch’a sagnava.

Lòn ch’a l’han nen dime j’“amìs” për pijeme ‘n gir! Pì ‘d tuti Anna Tërsùla, che dòp d’avèisse aussà da tavla aprèss dla colassion dël 14 a l’è ‘ndàita ‘n moment ant soa stansia përchè a l’avìa ‘n pòch mal dla tésta. A disnè, Gino.

Note:

1)          Trattasi di dromedario (Camelus dromedarius, ha una sola “gobba”) che, pur essendo originario dell’Asia come il cammello (Camelus bactrianus, due “gobbe”), è molto più diffuso di quest’ultimo nel Nord-Africa, dov’è stato introdotto dai nomadi arabi come ideale mezzo di trasporto in luoghi a clima arido; artiodattilo della famiglia dei camelidi, nelle zone frequentate dai turisti viene spesso utilizzato da scaltri fotografi al fine di spillare quattrini agli europei che anelano di portare a casa un duraturo e colorito ricordo del loro soggiorno in terra esotica.

8°

“Sahara.”

Ël 16 luj i decidoma da fè la prima escursion.

I l’oma pensà da féla facoltativa, parej Anin, Berto e Seren-a a l’han cheujì al vòli l’ocasion e a son ëstass-ne tranquij a ca.

An viagi, Tërsùla, ch’a travaja a l’E.N.E.L., a contròla le linee elétriche, ma i ‘ndoma pa vaire bin: su për le muraje dle ca (mej dì “barache”), tra paloch, cop e fnéstre, a coro daspërtut fij eletrich e telefònich ëd tuti ij color, sensa gnun ordin, tuti ‘ngramisselà. An sël pulman a j’intra da fòra vaire tipo dë spusse, conossuve o nen, ma sempre schifose.

La méta prinsipala a l’è Kairouan¹⁾, ai confin dël desèrt²⁾.

I visitoma tuti sti monumènt e costrussion religiose compagnà da na guida, un marochin ch’a smija ‘d pì a ‘n napoli. An sël pulman an dis già vàire ròbe, pr’esempi che a lo fa tant rije la mòda ch’i l’oma noi ëd dì “desèrt dël Sahara”. Sahara, an arab, a veul dì desèrt, e antlora tant a val: o i disoma “desert” o i disoma “sahara”. E as divèrt disènd: «Desserto del desserto, ah, ah!». Meno male ch’a j’è quaidun ch’a rij.

A Kairouan, për fè fòto o cine, a venta paghè 1 dinar, 1.600 lire, e ‘n teron a dà ‘n bijèt con su scrit “Agence du Patrimoine et de Promotion Culturelle – Droit de photo”, ma la soa facia e ‘l so deuit an sugerisso che s’ij catavo nen sti “Droit de photo” a fasìa franch l’istéss.

J’infedéj a peudo nen intrè ‘nt ël gran salon quatà ‘d tapìss ‘ndova ch’ass prega, ma a j’è na tropa ëd fieulastron che për na cita mancia a van andrinta con la toa machina a fè na fòto për tò cont.

Dòp dla Moschéa as và a la fabrica ‘d tapìss.

A j’è ‘n biòvo ch’at ilùstra come a son fàit ij tapìss magrebìn, coi persian e coi bèrber. Për Gino a l’è tut so pan: a ‘ncamin-a a déje còrda al venditor, e l’autr a jë stà. Davanti a ‘n bel tapisson ëd lan-a spèss doi dij, Gino aj ciama: «Se lo piscio, si macchia?» Noi is butoma a sghignassè e ‘l marochìn a smija nen capì. Dòpo ‘n momènt a dis che sti tapìss, se it ij bagne e peuj it ij piste bin, a ven-o come ‘d seda. E Gino: «Hai visto, allora, che lo devi pisciare? Te l’avevo detto, a papà…»

A cola mira ‘l nòstr comportamènt a l’era pì nen pròpi dignitos, e i soma surtì.

Col teron ch’an fasìa da guida a l’ha peuj portane a vëdde la tipica sitadin-a tunisin-a ‘ndova ch’a jë stà chiel: Nabeul. Là, i soma ‘ndàit a visitè ‘l tipich mercà, e lì tacà i l’oma vist un fieulastron ch’a onzìa³⁾ ‘n fieulin; i jero tuti ‘ndignà a vëdde na ròba parèj a capitè davanti a tuti coj òmo setà al bar, e mi i j’era pì ‘ndignà che j’autri përchè ch’a l’era finime la pila dla telecamera pròpi ‘ntant ch’i filmava ‘l pistagi. Ma ël nòstr “Ciceron” a l’ha sùbit tranquilisane: col morfél birichin a l’è an vrità ‘n cit criminal, na lingera conossuva da la gent ëd Nabeul e dintorn e schedà da la polissia: a son ij delinquent parèj ‘d chielsì che quand a divento tròp conossù, a sauto ansima an gomon e a travèrso ‘l mar për ven-e al Bel Paìs!

Tra në spostamènt e l’autr, col mandarin dla nòstra guida a sta ciùto da ràir. An més a le tavanade ch’an conta ai na j’è un-a ch’am ricòrda le nòstre tribulassion tricolor: quand che j’arab a son rivà ant ëste lande⁴⁾, a l’han mach trovà ‘d pòvra gènt ch’a vivìa andrinta a caban-e ‘d tuf, anlevand pòvre bes-ce e coltivand sta pòvra tèra: ij “bèrber”⁵⁾. Lorsì a parlavo na lenga vèja come ‘l mond, ël bèrber, che al dì d’ancheuj a sa pì gnun, mach pì quaiche vejòt dij vilàgi sperdù ‘n mes al desèrt.

Ij maometàn a l’han fàit fin ch’a l’han amponù l’arab come ùnica lenga.

Maometàn e roman, arab e italian, bèrber e piemontèis… bela ròba.

Note:

1)          Si tratta del principale centro religioso della Tunisia ed è con La Mecca, Medina e Gerusalemme una delle quattro città sante dell’Islam; Kairouan possiede numerose ed affascinanti moschee (cinquanta solo nella medina!) delle quali gli infedeli possono visitare solo i cortili esterni; è circondata da imponenti mura, lunghe oltre tre chilometri e dotate di molte torri; all’interno della preziosa medina (il termine equivale un po’ al nostro “centro storico”) si può visitare la Grande Moschea, affiancata dal massiccio minareto (alto più di trenta metri), che risulta essere la più antica costruzione religiosa d’Africa, essendo stata edificata nel 672; meritano un cenno anche la Moschea del Barbiere del Profeta^a) ed il pozzo Bir Barouta; all’esterno delle mura è possibile ammirare il bacino degli Aghlabiti^b), un enorme serbatoio costruito nel IX secolo in cui era convogliata, per mezzo di un acquedotto, l’acqua proveniente dai monti a più di trenta chilometri, che serviva per le sacre abluzioni dei fedeli pellegrini; “Kairouan” significa “carovana”: infatti la città si trova al limite della steppa predesertica, sulle rotte seguite dalle carovane di commercianti che ancora oggi, in perenne vagabondare tra costa e località dell’interno, offrono splendidi tappeti e coperte di pregevole fattura.

a)           Il seguace di Maometto, che portò la Fede in Maghreb, custodiva come sacre reliquie alcuni capelli e peli della barba del Profeta: per questo era soprannominato “Barbiere del Profeta”.

b)          la dinastia musulmana che portò la civiltà araba alle popolazioni di quest’area, convertendole ad un islamismo moderato, che si propone in modo alquanto differente dall’integralismo dei Talebani, Sciiti, palestinesi di Hamas, Sunniti, algerini del F.I.S., ecc., i quali teorizzano e a volte praticano (purtroppo per noi occidentali) la “Jiadh”, la Guerra Santa, mirata all’annientamento fisico degli “infedeli”.

2)          La quarantina di chilometri che separano la città santa dalla fertile fascia mediterranea, proficuamente coltivata ad ulivo, sono di steppa predesertica: oltre Kairouan, le torride sabbie del Sahara.

3)          Letteralmente “ungeva”: in gergo significa “riempiva di botte”.

4)          Nel VII secolo D.C., gli Arabi della dinastia degli Aghlabidi conquistarono queste terre, togliendole all’Impero di Bisanzio.

5)          “Berbero” ha la stessa radice etimologica di “barbaro”: i romani, infatti, non comprendendo linguaggi così differenti dal loro latino, canzonavano gli stranieri dicendo che farfugliavano idiomi incomprensibili (es.: Romano: «Quod dixit, Anatolice? (Che cosa dicesti, o Turco?)»; Turco: «swnxunm<<dokjòOHV (Barbar-burbur-berber)»; la medesima origine può essere attribuita a parole come borbottare, burbero, e così via.

9°

“J’assidènt tunisin.”

Come a l’era facil an-maginesse, ant un-a vacansa parej ëd costa, quaidun prima o dòp a deuv fesse mal da quaiche part.

Am ven an mènt un dil dël pé ‘d Franz.

Le canòe, i l’hai già dilo, a son afé motobin pericolos¹⁾. Na vòlta, al ritorn, da la sòlita gira, Ceco a l’ha nen ëspetà d’esse fèrm an sla sabia për calè giù, e parèj l’onda a l’ha possaje la barca ancontra a la gamba, storzend-je ‘l dil dël pé an tèra: ël dì dòp, i l’avìo la gita a Cartagin²⁾, e chiel a l’ha dovù tribulè tut ël dì rabastànd-se d’apréss la gamba come ‘n pòr dësgrassià.

N’autra vòlta Seren-a a l’è ciapasse ‘n colp an sla spala da la prua ‘d na canòa ch’a l’ha speronàla an barca con so pare: niss e splaron.

Martes 14, Berto a l’era stràch dël viagi dël dì prima, e për lòn a disnè a l’era bele ‘ndurmisse. Aussand-se da tavla për andè ant la stansia a fèsse ‘l sugnèt, a l’ha nen vëddù në scalin e a l’è dësblasse ‘n ginoj e tre dij dël pé mancin (iv diso nen j’urlo).

La stessa matin, i l’avìo partecipà a le “Olimpiadi”³⁾ e mi i j’era ‘mpinime n’euj ëd sabia. Ant ël dòp-mesdì col euj a l’è gonfiame ch’i smijava Marty Feldman⁴⁾. Sempre grassie a le gare ‘ncontra ij fransèis, mi im trovava vaire splaron an tut ël còrp, an particolar al pé mancin e al pols drìt, e i l’avìa pijà na stòrta a na cavija, mentre Gino a l’avìa ‘dcò ‘n bel paira ‘d niss ch’i l’avìa faje mi ant la gara ‘d “Tuffi”³⁾.

Ma ij pericoj an Tunisia a son tanti e nen prevëddibij. Pr’esempi, a j’era ‘d pianele rote an pissìn-a, e ‘l prim ch’a l’è ‘ncorgiuss-ne a l’è stàit Franz an tajand-se ‘n dil tacà al bòrd.

Peuj a j’è ij problema intestinaj, che ‘n Tunisia a son ën pòch come na “Tassa di Soggiorno”. Al 18 a l’avìa la diaréa Anin; al 20 Franz a l’avìa mal dla pansa e nàusia; al 23 a l’è tacame la diaréa a mi, ch’i l’avìa ‘l prim turno dël torné ‘d ténis, e al 24, parland con rispét, i ‘ndasìa a aqua; al 25 Berto; al 26 la diaréa al-l’avìa Ceco.

Ij Tërsùj a l’han mai lamentasse ‘d mal dlë stòmi. Mi i l’hai pensà a vaire motiv:

F        A j’ero stàit da pòch antrames a giudè, palestinèis e giordàn⁵⁾;

F        As vergognavo a contene a noiautri dle vòlte ch’a ‘ndasìo al céss;

F        A l’han j’anticòrp d’origin pujèisa, e sti napoli a meuiro gnanca s’it ij masse.

Note:

1)          Vedi Capitolo 6°.

2)         Vedi Capitolo 11°.

3)         Vedi Capitolo 5°.

4)         Simpatico attore comico statunitense, purtroppo prematuramente scomparso, la cui inconfondibile “maschera” ci ha trasmesso incontenibile ilarità soprattutto grazie al genio di Mel Brooks, il regista-autore di “Silent movie” e di “Frankenstein Junior”, solo per fare alcuni esempi.

5)         All’inizio dell’estate la famiglia Terzulli aveva partecipato ad un’interessante viaggio in Israele e Giordania.

10°

“Cara Italia.”

I diso “cara” ant ël sèns ëd “carëstiosa”.

‘Ndifati, ‘n bel dì a l’è vnume ‘n ment da telefonè a ca, për sente come ch’a restava lassù. A l’era tre o quatr dì ch’i sentìa pì gnun e parèj i l’hai tirà fora la tessera¹⁾ e i son partì con la famija ‘nvèrs al centralin.

Prima a l’ha telefonà Anna ai sòj, e mi i l’hai faje su na féra, përchè a l’avìa lassà ciaciarè ij cit con ij nòno e a la cassa a l’avìo barbame 7 dinari²⁾.

Peuj a l’ha tocame a mi. Preuva a Turin dai mèj: gnun. Preuva da Fulvia, mia sorela: gnun. Preuva da Massim, mè fratèl: gnun³⁾.

A saràn pa a Sëriàl⁴⁾? Preuva a Sërial: a rëspond mè pare.

«Bas-cius!⁵⁾» am fa «I seve ‘ncora viv?» con ël ton franch risentì ëd col ch’as sent tradì.

«Ma i soma sentusse mach lùnes…» i diso mi «E peuj a l’è pa facil, eh? Guarda ch’i soma a pòchi chilòmetro da l’Italia, ma la telefonà a resta intercontinental, neh!⁶⁾»

I l’èissa mai pì dilo! A l’ha cariàme ‘d misérie ‘n disènd che lor a j’ero ‘n pensè, ch’a l’era capitàje sossì, ch’a l’era capitàje lolà, che ‘l ricòrd dij parènt a deuv nen andè ‘n férie, che da giù e che da su e che na telefonà a costa nen un gròss ësfòrs.

Mi a l’è nen ch’i sia pròpe rancin come a dis mia fomna, ma quand ch’a l’ha parlà ‘d costè e costè nen, i l’hai torna faje notè che is trovavo ant un autr continent, ch’a l’era për gionta un continent dël “tèrs mond”. A l’è ‘ndàit anans ancora quaiche minuta a contemla an sle telefonà.

Quand ch’i son riessù a dëstachè, ambrutì da la discussion, sensa avèj podù salutè mama e j’autri, con Tërsùla ch’am pijava ‘n torta përchè i ciocava mia fomna e peuj mi i stasìa n’ora al teléfon con “papi”, i son andàit al bancon dël ricevimènt për paghè jë scatt.

Mé “car” papà: 15 dinar⁷⁾.

Note:

1)          Al Village Club il denaro è abolito: in “reception” possono essere acquistate delle schede magnetiche dalle quali il personale, munito di lettori elettronici, scalerà di volta in volta la cifra equivalente al bene acquistato.

2)         Circa 11.200 lire.

3)         Non era sufficiente andare all’apparecchio e comporre il numero sulla tastiera: trattandosi di chiamata intercontinentale dal telefono di un punto alberghiero, bisognava ogni volta fare la coda, dire il numero al personale tunisino che non afferrava nell’immediato, ed infine attendere la linea, che in media giungeva all’orecchio dopo circa un minuto.

4)         Ceriale (SV) è un’amena località balneare della Riviera Ligure di Ponente, posta all’estremo limite nord orientale della Piana di Albenga; la comoda spiaggia di sabbia mista a ciottoli, il clima mite e ventilato, l’antico borgo storico col tipico “budello”, le vestigia saracene, i moderni impianti turistici e le funzionali attrezzature sportive, fanno dell’agglomerato una meta agognata dai vacanzieri di ogni età e ceto sociale; al numero 49 di via Romana, nel complesso adiacente al “Residence Oliveto”, si trova il signorile appartamento di proprietà di mio padre e di suo fratello, lo zio Gualtiero.

5)         È tipica esclamazione del Presidente Commendator Remo Giuseppe Marietta Odone, mio padre: a nessuno è dato conoscerne il significato.

6)         L’estremità della penisola che si trova subito a nord di Hammamet è il punto più vicino all’Italico Stivale: a soli 40 Km. circa di mare si trova l’isola di Pantelleria (TP) ed a meno di 140 Km. la Sicilia.

7)         Circa 24.000 lire italiane.

11°

“Tanta cagnara për  quatr rocàss.”

22 ëd lùj: la sconda escursion ch’i foma a l’è cola ch’a l’ha për arciam principal Cartagin.

Stavòlta ij soma tuti. La guida a l’è sempre col teron ch’a l’ha già compagnane a Kairouan.

An viagi i passoma da Tùnis¹⁾, la capital. Gnente ‘d particolar. Cà nen finìe, amnis an tuti ij canton, cit patanù, can rognos, fieuj setà an sij marciapè, vej ai tavlìn dij bar, pòche fomne. As peulo nen fotografè le postassion militar e le cà dij politich.

 ‘N pòch mej la bariera residensial, La Golëtta²⁾. A l’è pien ëd ville: jë sgnor ch’a stan nen an pòst turistich, a stan an belessì.

Rivà a Cartagin, i foma ‘l gir dle ruvin-e dle Terme d’Antonin Pìj³⁾.

Ch’i a së spetava le ruvin-e Puniche a peul butesse ‘l cheur an pas: a j’è pì pòch. Na vòlta, quandi che n’esèrcit a conquistava na tèra a campava giù tut lòn ch’a j’era për costruvi soa ròba e parèj a l’han fàit ij roman quand ch’a son rivà ‘mbelessì. Ël problema a l’è che ‘dcò ij tùrch a l’han s-ciapà tut, e parèj cò le Terme ‘d Tonin a l’è nen ch’a sijo na gran ròba⁴⁾. Quaiche colòna longa e tirà për tèra. Quaiche rocàss con n’iscrission ant un angol. Na caud da s-ciopè.

Tacà a sto ciaplè⁵⁾ a j’è la vila dël pressidènt⁶⁾. An consiglio ëd giresse ‘nvèrs la cà ël meno possibil e ‘d mai fotografè për gnun motiv. Na tropa ‘d polissiòt an riga la tacà al murajon, an guardand-ne come ‘d sassin, an convincio ch’a l’è mej girè ij garèt. Ben Alì a deuv avèj an pàira ‘d problema con ij sò amìs integralìsta.

Via da Cartagin i ‘ndoma a visitè ‘n tipich paisòt marinar dla tunisìa: Sidi Bu Said⁷⁾.

Cà bianche… pogieuj, fnéstre, porton e ringhére bleu…scalëtte… panorama ‘n sël mar… turista… a smija torna d’esse an mes ai Cretin⁸⁾.

I tornoma giùst an temp për disnè: finalment na bon-a notissia.

Note:

1)          L’antico nome di Tunisi e del territorio che la circonda è Ifrîqiyya o Ifrik-Ja: da questo termine deriva Africa, che è diventato in epoca storica l’appellativo dell’intero continente nero.

2)          La Goletta (La Goulette dei francesi) è una baia, una laguna, una “gola” di mare collegata al Mediterraneo per il tramite di un canale navigabile; vicino al porto, il quartiere residenziale che diede i natali alla grande attrice Claudia Cardinale; ci chiediamo se anche un’altra celebre attrice dalle origini tunisine, Edvige Fennech Cordero di Montezemolo, “first lady” della Ferrari, sia nata da queste parti, ma nessuno osa porre domande alla guida locale.

3)          Divenuta oggi uno dei quartieri più eleganti di Tunisi, l’antica Cartagine risale all’814 a.C., anno della sua fondazione da parte dei Fenici, popolo proveniente dal Medio Oriente (dall’area corrispondente circa all’attuale Libano) che stabilizzandosi in questi luoghi fondò la civiltà Punica; il parco archeologico che sorge sulla collina di Birsa ospita reperti di varie epoche: in questi luoghi, militarmente e commercialmente strategici per i potenti del Mediterraneo, passarono, lasciando importanti vestigia, oltre alle popolazioni Berbere ed ai Punici, i Romani di Antonino Pio, i Vandali di Genserico, i Bizantini di Belisario, gli Arabi, gli Spagnoli, i Veneziani, i Turchi, i Francesi.

4)          Ad onta dei conquistatori che in più riprese la misero a ferro e a fuoco, la Tunisia sembra oggi ricevere i peggiori insulti distruttivi proprio dai tunisini: il degrado dei suoi beni archeologici ha costretto l’U.N.E.S.C.O., allarmata, ad impegnarsi nella salvaguardia e nella catalogazione di tutto quanto era sfuggito alla furia distruttiva di invasori e governanti più interessati allo sfruttamento di improbabili giacimenti petroliferi che alla valorizzazione del patrimonio storico, culturale e paesaggistico.

5)          Pietraia.

6)          L’attuale Presidente della Repubblica Tunisina è Zin el-Abdin Ben Alì, in carica dal 1987.

7)          Il pittoresco paesino costiero, dalle tipiche architetture mediterranee, fu fondato da un sant’uomo, un anziano eremita che aveva dedicato la sua vita al bene del prossimo ed alla diffusione della fede islamica; Sidi Bu Said in arabo significa Signore Padre Felice.

8)          E’ chiaro il riferimento alle vacanze estive del luglio ’97 a Creta ( vedi “Vacanze Cretine”).

12°

“La polissia a l’è n’autr afè.”

Sti tunisin a l’han n’idéja dla polissia ch’a l’è motobin diferènta da la nòstra. Quandi che a noi na ròba a në smija pòch polida, i dirìa quasi spòrca, për lorsì a l’è praticament sterilisà.

Ij cambrè, dòp mangià, a passo ‘ntramés dle tavle a controlè ij bicer: s’a son mach bagnà d’aqua, ai giro al ansù ch’a suvo, e parèj al past ch’ai ven a saran bele pront. Për lorsì a l’è tut polid.

Mi, ch’a l’è nen ch’i sia pròpi ritenù n’igenista, prima ‘d lassè ‘l ristorant i pijava sempre na bota ‘d vin e i na versava ‘n pòch an drinta a tuti ij bicer për lì ‘ntorn.

Quand ch’a pronto tavla, sti crin, a l’è pa ch’as preòcopo s’a j’è cheidun ch’ai guarda: a pijo forciolin-e e cuciarin lassand-je ‘nsima impronte digitaj ëd tuti ij color. Ma a l’è tut polid.

An sla tovaja dël disnè it peude trovè alegre mace ‘d marmlada, bur e yogurth dla matin, a sin-a jë smens dl’anguria ‘ncolà an sla sërviëtta, e a colassion le rësche dël pèss rustì dla sèira prima. Ma a l’è tut polid.

Dle vòlte am ven da pensè ch’i soma noi a esse tròp pistin, përchè la fomna ch’an fa le stansie a l’è pa tunisin-a, a l’è na moreta. E la soa idéja ‘d polissìa a l’è la stessa ‘d coi crin ëd marochin – tunisin. Pr’esempi, an mes ai suvaman e tèile da bagn a l’è nen ràir trovè fùrmìe sëcche e busche ‘d paja. Ma a l’è tut polid. An mes ai linseuj, quasi tute le sèire a j’è ‘n pàira ‘d cavèj dla mòra. Ma a l’è tut polid.

Ël bar tacà a la pissin-a a smija l’andrinta ‘d na roulotte dij singher. La machina dël cafè a l’è come cole ch’it vëdde ‘nt ij cine ‘d Totò e Fabrizzi¹⁾, mach che d’antlora a l’han mai pì polidala. Quand che Kamel²⁾ at passa ‘l cafè at polida la stissa ch’a cola da la tassin-a con la man duverta.

Kamel an conta che a travaja da avril a stember e për tut l’otogn e l’invern a l’è ‘n vacansa, a cà a riposesse. A fa na spece ‘d letàrgo, a deurm quasi ses mèis. A l’è nen ch’as lamenta dla soa condission: ansi, a l’è mach luj, e chiel a na peul già pì. A vëd nen l’ora d’andè ‘n férie. Dòpo tut an Tunisia, travajè ses mèis a l’è già ‘n lusso. A Gino e mi an passa come na lòsna d’anvidia ant j’euj.

Ël ghëddo ch’ai buta ant ël fè so travaj a l’è na ròba da fete vnì ‘l làit ai gomo, ma an mes ai magrebin a l’è normal: ant ël temp che ‘n cambrè tunisin at fa ‘n cafè, un cambrè milanéis at pronta na canamìa e ‘n dopi cheesburger.

Ma ant un pòst particolar la mia posission professional da igenista riconossù e rispetà, a trovava manéra d’andè a Ramengo³⁾: al mercà. Am n’anfà gnente dle cosse pien-e ‘d mosche e dij friciolìn ëd sai nen che porcherìa, ma a vëdde le boteghe dij maslè e pensè a lè bije quadre ch’ij foma noi veterinari a coi nostràj, am fasìa l’efét ëd la pùrga. La carn a la ten-o tuta fòra dal frigo, a na temperatura che ‘d dì a l’è sempre ‘ntorn ai quaranta. Le coe e le teste dij bocin a stan pendùe fòra an manéra che ‘l sanch a cola an sël marciapè a fè paciàss mës-cià a tèra, fùrmìe, mosche e via fòrt.

I l’hai notà che al mercà dël pèss a j’era motobin meno dë spùssa che dal maslè. E ij tunisin a la compro sta carn, i l’hai vist-je mi!

A deuvo avèj dj’anticòrp gròss come dle miràude⁴⁾.

Note:

1)          Si fa riferimento in particolare al film “I TARTASSATI” dove in una scena girata all’interno di un bar, viene inquadrata una gigantesca apparecchiatura per la produzione di caffè espresso, tipica dei locali dell’Italia della ricostruzione, quando ci si leccava le ferite arrecate dall’ultimo conflitto mondiale.

2)          Kamel è il nome del cameriere col quale Gino aveva stretto un certo rapporto confidenziale, gli altri erano Tijani e Rohndane; per la verità il trio poteva tranquillamente essere confuso per lo scalcinato equipaggio di qualche peschereccio calabrese, piuttosto che un affiatato terzetto di operatori della ristorazione turistica.

3)          Aramengo (AT) è una ridente cittadina del primo Monferrato che viene scherzosamente citata quale località di forzato esilio; sinonimi: andè ‘n parpàja, andè a stende, andè ‘s sla forca, andè a caghè al sol, ecc.

4)          Il Biacco (Coluber viridiflavus), comune ofide delle nostre campagne, appartiene alla famiglia dei Colubridi; dalla sua splendida livrea verde e gialla sul fondo nero, scaturisce l’appellativo volgare milordo, da “milord = signore”: da questa stessa radice etimologica trae origine il piemontese miràuda.

13°

“Andoma a trovè Betìn.”

Un bel dì i decidoma d’andè a vëdde come a l’è la stòria ant la famosa hammamet¹⁾.

An diso ‘d pijè ‘l taxi, che a costa pòch e as treuva facilment al cancél dël vilàgi. A l’è nen vèra ch’a son tuti abusìv, come i pensava mi, ma a son regolarment autorisà, con tassaméter e tut ël rést. I cercoma ‘d pijene un sol, ma gnanca an Tunisìa as peul nen andè an eut an machina. I na pijoma doi. I sai nen come ch’a resta, ma sia a ‘ndè che a tornè i pagoma tute cifre diferènte, e nen ëd pòch. Dògni mòdo sempre a bon pat. Gnente da vëdde con le tarife dij nòstri safeur ëd piassa.

Ël tassista an dis ëd salutè ij civich e ij polissiòt, che almeno an saluto ‘dcò lor e an fërmo nen për dene la multa. Va beh, parej i foma.

I ‘ncaminoma con ël mercà bèrber²⁾. A j’è pròpi ij contadin cha ven-o a fè la spèisa dai vilagi³⁾. Caméj e aso, verdure e spéssie, borse e patërle, brùti mùso e véje schifose. Ma at ëstan nen adòss: ambelessì dij turìsta ai na frega gnente.

Con d’autri doi taxi i ‘ndoma a la “medina”. A l’è tuta fortificà e circondà da le muraje tipiche dle fortësse venessian-e. Tacà al porton dl’intrada a j’è na gelaterìa: “La Bella Vita”. Betìn a deuv nen esse lontan.

Andrinta dla medin-a a l’è magnifich: casòte bianche come la fiòca, fnéstre bleu cel, pòrte antarsià, mosàich ëd ceràmica. Un fieulìn an ven dapréss, a tardòca, an mostra sòn e lòn. Noi i ‘ndoma për nòstra strà, ma chiel an mòla nen. A la fin a pretènd ël prét. I lo mandoma ‘n belelà.

I foma fin-a ‘l gir con un trenin ch’a fa servissi turistich për le strà ‘ntorn a j’albergo. A viagia su rova, nen su rotaja. Tant cimàn. Tant amnis. Gnente dë special. Berto a s’andeurm.

I tornoma al Salammbò për disnè. Gino a l’è ‘n pòch giù ‘d còrda: i l’oma nen veddù Craxi.

A l’è ‘l dì dla féra tunisin-a al vilagi: tute le sman-e a fan un cit mercà davzìn a l’intrada. A l’è nen ëd sicur l’istess ai mercà ch’as vëddo fòra, ma s’it contrate dur it peude trovè la toa conveniensa. A j’è ‘n banch pien ëd quadrèt. Im avzin-o. A son nen quadrèt! A son cit espositor con andrinta insét e autre bes-ce sëccà: aragn gròss come na man, scorpion bleu, bòje giaune e parpajon ëd tuti ij color.

«E lolà, còs a l’è? Nò, fieuj, am ven mal… Na tartarughin-a⁴⁾! Là, n’autra! E n’autra!» i capìa pì gnente: «E là dzora, cò a l’è? Un camaleont⁵⁾! Doi! Femlo tochè… mach un moment!»

Ël napoli dël banchèt a l’avìa trovà so merlo⁶⁾. A l’ha subit butame un camaleont an sla spala e l’autr a l’ha damlo ‘n man. I l’avrìa dait via na fortun-a për fermè coi moment.

Anin a l’ha capì ch’a l’era ‘n moment critich për ël nòstr matrimòni: a savìa che se coi rétij a fùisso intrà ‘nt la mia vita, a sarìa pì nen stàje pòst né për chila, né për ij cit. A deuv avèj pensà: «O mi, o cole doe lasèrte (Mach chila a pudrìa scambiè i camaleont con le lasèrte, bòja fauss…)!»

A l’ha tirà su la borsa ‘d còrda ch’i l’avìa pen-a catàje al mercà - ch’a l’avìa già ‘mpinì ‘d tuta soa rumènta - e con tuta la soa fòrsa a l’ha sbatumla darè dj’orìje. Ant la confusion general, antant che ‘l marochin a cercava ‘d pijè al vòli ij doi camaleont ch’a j’ero volà su an aria për la patéla, a l’ha rabastame via, tramortì.

I son dësvijame setà a tavla, ch’am girava la testa. Ma a l’era nen për la fam.

Note:

1)          Vedi anche la nota 5) al Capitolo 3°.

2)          Vedi anche la nota 5) al Capitolo 8°.

3)          Il termine “villaggio”, non deve qui essere inteso come “villaggio turistico”, ma come “gruppo di case in zona rurale o comunque in territorio extraurbano”.

4)          Testudo hermanni.

5)          Chamaeleo chamaeleon.

6)          Turdus merula.

14°

“Natura african-a.”*

A pudrà smijè dròlo, ma quand i vado ‘n gir për lì, am pias vëdde. Vëdde e basta. La ròba diferenta. Ël paisàgi, le cà, la gènt, ma dzortùt le piante e le bes-ce. Nen mach quand i vado an Africa, che, purtròp, a ‘ncapita da ràir, ma ‘dcò s’i vado… për dì… a Nissa dla Paja¹⁾ o a Magnonèivo²⁾.

An Tunisìa a l’è fantastich. La natura a l’è nen la stessa dla Colëtta³⁾.

‘Ncaminoma da le piante. A l’è nen ch’i na capissa granchè d’erbo, ma la diferensa as ved.

Lassoma pèrde la uliva, ch’a l’è coltivà daspërtut. Ij giardin a son pien d’Eucalipto (Eucalyptus globulus), che për fortun-a a spusso nen⁴⁾. Ël vilagi a l’è tut colorì dël reusa dl’ibìsch (Hibyscus sp.), ch’a mostra na fior ch’a smìja cola dël giglio ‘d San Gioan, ma pì duvèrta, con pistìl a mapa longh un dil. I chërdìa ‘d vëdde tant rosmarin (Rosmarinus officinalis), ma ai na j’era quaiche arbùst mach a Cartagin. E peuj vaire tipo ‘d palme, gasìe (Robinia pseudacaia), gnun pìn.

Le bes-ce a m’anteresso ‘d pì. Antant le vache, che ‘mbelessì a son ancrosià con lë zebù⁵⁾. J’autre bes-ce d’anlevament a son le sòlite: feje (Ovis aries) e crave (Capra hircus), aso (Equus asinus) e mùj (Equus asinus maschio X Equus caballus femmina), ch’a plandron-o për lì ‘n gir. An mes a le bes-ce domestiche a venta ricordè le bòje, ij babi e tut ël rest ch’i l’hai già dit ant ël capitol quart. E a venta ‘dcò ricordè le bes-ce domestiche che da noi domestiche a son nen: ij dromedari.

Ma tuti j’autri animaj a son pitòst diferènt da coi nostraj. Già mach ij gat (Felis catus), a son pì slansà e mairi: a sarà ch’ai dan pòch da mangè, ma a smijo pròpi a coi dij geroglìfich egissian. Ij passaròt (Passer domesticus) a smijo ai nostraj, ma a son dla varietà comun-a, perché coi ch’a j’è da noi a son dla rassa oltremontana, e a l’han ël cupiss gris. Le tortore a son Streptopelia turtur, che da noi as ved da rair, al contrari dla Streptopelia decaocto, comun-a ‘nt le nòstre tère, ma che ‘mbelessì i l’hai nen vist. Im fërmo nen a descrive ‘l rest: silvie, cardlìn, fringuéj, uséj ch’a smijavo a le nòstre berte, luì, balestrucio, merlo e passer solitari. I l’hai peuj vëddù tre o quatr tipo diferent ëd rate volòire, ma i son nen riessù a capì ‘d che spèce ch’a j’ero.

Ant ël mar a l’è nen ch’ai fùissa da vëdde dla gran ròba: ij sòlit pessùcio da sabia⁶⁾…

Ma le medùse, cole lì a j’ero da vëdde. Gnente da fè con le Pelagia noctiluca ëd Serial o dla Romagna: ambelessì a j’è la Rhizostoma pulmo, ël “polmon ëd mar”. A peul rivè fin-a a 60 centim ëd larghëssa, e a l’è nen dificil vëd-ne tacà a riva da tranta o trantesìnch centim! E meno male ch’a l’ha nen ëd tentacoj urticant an sël bòrd, ma mach sota al capél, përchè nen da rair, antant ch’it nove, it jë vëdde nen e it jë smanàsse. Tërsùl, ficapocio come ch’a l’è, un bel dì a l’è tirass-ne su un-a an canòa con ël rem e a l’è butass-la ‘n mes a le gambe: tut subit a l’è nen antajass-ne, ma peuj a l’ha smangiaje giù da bass për tut ël dòpmesdì. A smijava ch’a l’èissa le piatole (Phthirus pubis).

Un bel dì Berto a l’ha ciapà ‘n granchièt davzìn a la riva, con un bicer ëd plastica. A rivava fòrse gnanca a misurè un centim ëd larghëssa. A l’era ‘l Carcinus maenas, sòlit cancher da sabia dël Mediteràni. A lo tenìa an sël pogieul dla stansia e a lo ciamava “Il Mio Granchietto”. Pòr bes-cìn, am fasìa pen-a. I cercava tute le manere per convince ‘l Caìn a lasselo lìber. I l’hai fin-a dije che se a lo tenìa lontan dal mar, da soa mama e dai so fratéj a muirìa. Chiel a l’ha rispondume: «E beh? Se muore, ce lo mangiamo!»

Ma a la fin, un bel dì, a l’ha daje la larga.

Note:

*                                   Il presente Capitolo è da sconsigliarsi a chi non è interessato alle scienze naturali.

1)          Nizza Monferrato (AT), detta “della paglia” in contrapposizione a “Nissa Marìtima”, l’importante centro costiero ceduto alla Francia con la Savoia in seguito alle malaugurate vicende belliche italiane.

2)          Magnonevolo, nucleo abitato frazione di Cerrione (BI), dove l’autore, grazie all’abitudine di osservare guidando l’auto il volo degli uccelli e cose simili (guardè j’arsivòle), ebbe la ventura di travolgere uno splendido esemplare maschio di fagiano (Phasianus colchicus) che fu sbranato la sera stessa nell’intimità della famiglia.

3)          Il parco della Colletta (è il nome di una cascina abbandonata con relativo podere) o della Confluenza (tra Po, Dora Riparia e Stura di Lanzo), sito nel territorio del quartiere torinese del Regio Parco, è uno dei parchi cittadini più importanti d’Europa per la ricchezza e l’osservabilità dell’avifauna, un autentico paradiso per il birdwatcher metropolitano.

4)          E’ risaputo che il solo olezzo di menta, anice, liquirizia ed aromi simili provoca all’artefice del presente scritto immediati ed incoercibili conati di vomito.

5)          Il tipico bovino afro-asiatico, lo zebù, è caratteristico e conosciuto a tutti per l’accentuata prominenza a livello del garrese.

6)          Occhiate (Oblada melanura), Saraghi (Diplodus vulgaris), mormore (Lithognathus mormyrus), piccoli pesci ragno (Trachinus draco), ed altri pesci comuni su tutti i fondali sabbiosi del Mediterraneo.

15°

“Drolarìe magrebin-e.”*

Berto, ch’a l’era ‘l pì cit, a l’era col che a l’avìa pì autorità ant ël nòst grùp.

Pr’esempi a riessìa a fè stè ciuto Tërsùl – ròba da nen chërde – disènd-je, fasànd ël trogno: «Gino, non dire terzullate!» e l’autr a bassava la crësta e a scantonava. A Seren-a, pistin-a, quandi che al ténis a fasìa un-a dle soe candèile, ai disìa: «Olivia, ci hai solo la lingua!»

Ma la passion ëd Berto a l’era un ëd coi fieuj dl’animassion: a së s-ciamava Simon, ma as fasìa ciamè “Simonik”¹⁾. Mi e Gino i preferìo cole tre o quatr fiëttin-e giovo come l’aj ch’a giravo për lì: gnente dë special, ma sempre mej che spanè ‘d mélia. Le fomne an lassavo gnanca ch’i së sgurèisso ‘n pòch j’euj. Dzorpì Tërsùla. Gelosa da fè vnì ij givo, a molava nen ël marì ‘n moment.

Am ven an ment na sèira, ch’i j’ero a sin-a. N’animatriss dla Going, ch’a l’era rivà al ristorant an ritard, a l’avìa ciamane s’a pudìa setesse con noi. I l’avìo dije ‘d sì e mi i j’era fin-a ‘ndàit a pie-je piat e sërviëtta polid, antant che Gino a l’era restà ‘mbajà a guardela ‘nt j’euj. Pa gnente ‘d mal, ma subit le fomne a son aussasse: «Dobbiamo telefonare a casa!» Anna T. a l’ha dàit an gran càuss a la cadrega ‘d Gino fasandlo ‘ndè longh e tirà për tèra e a mi Anin a l’ha dame na gomià an sël nas, parej i soma stait convint a ‘ndè via lassand cola pòvra fija sola a tavla. La sèira dòpo a l’è rivàje a setesse con noi n’animator milanèis, ch’a së s-ciamava Fabio, dit “SuperFabio”¹⁾. Le fomne - superior come ch’a j’ero a ste stupidade – a l’han lassà ch’a s’aussèissa da taula ch’a l’era quasi mesaneuit.

Ma ij rapòrt con la gent dël pòst a son divèrs. Quand ch’a l’han gnente at guardo come se ti da sol it podèisse tireje fòra dal paciàss, ma coi ch’a l’han quaicòs at lo fan subit peisè. E foma subit n’esempi: se ‘n magrebin a l’ha na divisa. An sla spiagia, la vigilansa a l’è faita da doi civich a caval. Na bela vita, anvidiabila. Tërsùl a l’ha provà a fèje na fòto, ma a l’han subit faje capì che se mach ai provava ai seuliavo la schin-a e peuj a lo portavo al croton²⁾.

Ròba da matt! Sti marochin! Con la bin ch’ij foma!

Come no? Antlora a venta ch’i conta le ròbe come ch’a stan, là! E ‘mbelessì a së spiega ‘l përchè dla nòta *.

I j’ero rivà a l’ultim dì dla nòstra vacansa: duminica 26 ëd luj. A la duminica, ‘dcò ste sumie ‘d bèrber a fan vacansa (come se j’autri dì a travajèisso!), e parèj an cite trope ‘d fieulastron brajànt e spussolent, a ven-o an sle spiage libere e, inevitabilment, a rivo a rompe ij ghitarin ‘dcò an sle spiage privà. I j’era con Gino ch’i parlava dël pì e dël meno ant un mes meter d’aqua tacà a riva, quand ch’i vëddoma na spece d’agitassion an mes a ‘n grupet ëd 5 o 6 tunisin ëd na dosen-a d’ani, ch’a fasìo ‘l bagn. Dai gest dësperà e dai crìj, i l’oma subit capì che ai na j’era un dla banda ch’a l’era an dificoltà. Tuti doi i soma campasse a meuj ch’i smijavo “Bay-watch”³⁾ e i l’oma tacà a novè come ‘d pèss-càn⁴⁾. Na trantèn-a ‘d meter pì al largh, ant l’aqua profonda an sij doi meter, a j’era ‘n porilo magrebin terorisà, ch’a savìa pì nen cò fè për stè a gala. Cercand ëd ricordè lòn ch’i l’avìa ‘mparà al cors da bagnin ch’i l’avìa fait ant l’otanteut a la pissin-a dlë Stadi Comunal, i l’hai guardà con la cova dl’euj cò a fasìa Gino lì tacà: a smijava pì terorisà che ‘l gagno tunisin. I l’hai faje në sguard ch’i smijava John Wayne⁵⁾ e i l’hai dije: «Gavte d’ant ij pé e toca bërle!»⁶⁾ Pijandlo da darè, i l’hai rassicurà col sumiòt con paròle gentile e, pian pian, i l’hai gamalàmlo fin-a a riva.

Ël salvatagi a l’era finì bin, e mi i j’era an sla spiagia ch’im suvava. Im sentìa important për lòn ch’i l’avìa fàit.

Dòpo ‘n bel moment, quandi che col fieulìn a l’era arpijasse e che tut ël grupèt d’arabìn as preparava për andè via, an doi a son girasse e a son avnùit vèrs noi. A son passame tacà sensa gnanca dime “s-ciòpa” e a son andàit a ringrassiè Tërsùl ch’a l’avìa salvà ‘l so amis.

A l’è për lòn che ai semafor im lasso nen lavè ij veder dla machina.

Note:

*                                   Il presente Capitolo è da sconsigliarsi ai leghisti.

1)          I simpatici ragazzi dell’animazione Going organizzavano giochi ed inscenavano sketches in ogni momento della giornata: nei momenti di spettacolo amavano interpretare personaggi scaturiti dalla loro fervida e feconda fantasia.

2)          Prigione, galera, gattabuia.

3)          Popolare serie di telefilms statunitensi che narrano le avventurose peripezie degli assistenti bagnanti delle spiagge della Florida, con la partecipazione di uno stuolo di attricette dalle dubbie capacità artistiche, ma dall’eccellente carenaggio e dalla prosperosa gommatura.

4)          Si fa riferimento all’efficacia ed alla rapidità natatoria degli squaliformi in genere, e non in particolare a quella del citato pesce cane o canesca (Galeorhinus galeus); va sottolineato che la denominazione di “pesce cane” viene comunemente usata per definire tutti gli squaloidei.

5)          Attore nordamericano di incostestabile fama a livello mondiale.

6)          Il vero John Wayne avrebbe forse detto: «Non ti preoccupare, amico! Porterò io in salvo la carovana!», ma tant’è.

16°

“Scapa mach.”

A l’era rivaje ‘l moment da tornè ant la siviltà. L’ultima sèira, duminica 26, i l’avìo pensà d’andè a deurme prèst, përchè i duvìo parte dal vilagi a tre bòt ëdla matin: n’orari còmod¹⁾.

Seren-a, che për rompe le scatole a l’è al livél ëd so pare, a l’era fasse catè ‘n brassalèt con scrìt so nòm an àrab, o almeno, a l’avìo faje chërde che coj ëscarabòcc a j’ero so nòm an àrab. I l’oma dovù spetè fin-a a ondes ore ‘d sèira ch’a fùissa pront. Già përchè stavòlta sò pare a l’era fasse freghè: a l’avìa pagà an anticip. Provabilment ël marochin dij brassalet a pensava d’ancassè ij gran sensa tirè fòra la merce, ch’a savìa ch’i duvìo parte, ma Tërsùl a l’ha tampinalo fin ch’a l’ha avù lòn ch’a jë spetava. Ël problema a l’è ch’a l’ha convinciune a spetè ‘dcò noi. Parej, sveglia telefònica a doi e mesa dla matin, i soma ‘ndàit a deurme ch’a l’era ondes ore passà.

A l’era capitane tre o quatr vòlte an costa vacansa che an sonèissa ‘l telefon ant ël pien ëd la neuit, ma a doi e mesa ëd lunes 27 luj 1998, a l’ha nen sonà. Për boneur che, con tuta na serie ‘d maledission e d’insùlt ai marochin dla portierìa, i l’hai sentù sonè ‘l ciochin dla stansia da fianch.

Colassion a tre bòt, sautoma an sël pulman a tre e mesa, a sinch ore i introma ‘nt l’aeropòrt e a sinch e mesa i passoma an teritòri neutral. A ses ore i cambioma l’ora da tunisin-a an italian-a: adess a Turin a l’è set ore. Ij céss a son polid pì o meno come ij vespasian ch’a j’è ‘n via Sacchi da fianch a l’Arlecchino²⁾. A set e ‘n quart i s’ambarcoma e a neuv meno ‘n quart i voloma via da l’Africa. Ant ël viagi ‘d ritorn, come as pudìa prevëdde, a l’è tut an perfét orari³⁾.

Ël mar a l’è seuli come ‘n biliard. A smija na tavla con tante furmije⁴⁾ ch’a coro sù e giù. Furmije? Cò a fan tute cole furmije ‘nt ël mar? E peuj a van nen giù, ma mach su… Ah già! A son pa furmije! A son ij gomon ëd clandestin che la sota a cerco ‘d rivè n’Euròpa.

L’Etna a bufa: a sarà stofi ‘dcò chiel dë stè ‘n Sicilia^{5) e 6)}.

Note:

1)          Vedi Capitolo 2° pagina 5: “…an partènsa as tarda sempre mentre che al ritorn as antìcipa…”; infatti l’orario di partenza ci era stato anticipato fino a tale antelucana scomodità.

2)          Sala cinematografica di corso Sommeiller, nel quartiere Nizza Millefonti di Torino.

3)          Vedi nota 1) al presente Capitolo.

4)          La famiglia formicidae è un vastissimo raggruppamento di insetti imenotteri che vivono in società molto complesse: ricordiamo Crematogaster scutellaris, Formica rufa, Formica fusca, Messor barbara, Myrmica laevinodis, Pheidole pallidula, Lasius niger e Lasius flavus.

5)          La battuta è tratta dal repertorio teatrale della “Companìa Teatral Carla S.”, ed in particolare dal testo de “Ël curà ‘d Ròcabrusà” di Dino Belmondo.

6)         La Sicilia al ritorno è libera da nuvole, così, dopo aver sorvolato Pantelleria, raggiungiamo il cielo di Trapani, da dove scorgiamo in lontananza il pennacchio che sovrasta il vulcano Etna, all’altro capo dell’isola; il Mc Donnell-Douglas MD 83 che ci conduce rapidamente a destinazione (per i dati tecnici si veda la nota 1, Capitolo 3°, pagina 6) fa parte della flotta TTS – Tunisian Travel Service, costituita nell’ottobre del 1989 e che consta di ben 3 (dico tre) aerei; come un mostruoso Icaro di acciaio, l’aeromobile procede nel suo tragitto sopra Ustica ed il Circeo, spingendosi poi nell’italico entroterra; la giornata limpidissima ci permette di riconoscere i laghi di Vico, di Bracciano, di Corbara con il fiume Tevere; a sinistra lasciamo Orvieto ed il lago di Bolsena, a destra il Trasimeno; riconosciamo Firenze, l’Appennino Tosco-Emiliano; sull’Oltre Po Pavese le nuvole padane ci impediscono di proseguire oltre l’accertamento topografico.

16°/bis

“Souvenir de la Tunisie.”

Ël viagi a finiss sensa neuve a mesdì meno des a Turin.

«Giust an temp për disnè!» a dis mia fomna. I decidoma d’andè a mangè ‘ncora na vòlta ansema. Na pizza. Ma a l’è fin ëd luj e i trovoma nen na pizzeria duvèrta. I s’anfiloma ant un-a tratorìa ch’i diso nen ël nòm e gnanca l’indiriss për nen che a gnun ai ven-a la tentassion d’andè. An servo doi teron che an confront dij tunisin a smijo doi Walser¹⁾.

Ma a j’è ‘ncora na ròba da segnalè: un bel ricòrd che la Tunisia a l’ha vorsune lassè për costa ultima giornà ‘d férie: Berto e Seren-a a l’han mal dla pansa e caghëtta.

Note:

1)          Antiche popolazioni di origine germanica, stabilitesi in epoche alto-medievali in Val Sesia e zone limitrofe, pacificamente dedite all’allevamento del bestiame ed all’agricoltura.